Borysław

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Borysław
Борислав
Ilustracja
Szyby naftowe w Borysławiu w okresie II Rzeczypospolitej (1920r.)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Burmistrz

Ihor Jaworski

Powierzchnia

37 km²

Wysokość

308–641 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności


33 537[1]

Nr kierunkowy

+380 3248

Kod pocztowy

82300-82302

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Borysław”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Borysław”
Ziemia49°17′N 23°25′E/49,283333 23,416667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Borysław (ukr. Борислав) – miasto na Ukrainie, w rejonie drohobyckim, w obwodzie lwowskim, nad rzeką Tyśmienicą.

Ośrodek wydobycia ropy, gazu ziemnego i ozokerytu; przemysł chemiczny, porcelanowy, spożywczy i wytwórnia sztucznych diamentów. Węzeł drogowy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wzmiankowany w 1387, od XIV wieku w granicach Królestwa Polskiego, następnie wraz z Koroną w Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze Polski (1772) wcielone do monarchii Habsburgów, pozostawało w jej składzie na terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918).

Szyby kopalni wydobywających „olej skalny”

W drugiej połowie XIX w. centrum przemysłu naftowego, potem także eksploatacji gazu ziemnego (Borysławskie Zagłębie Naftowe). Praktyczna Szkoła Wiercenia Kanadyjskiego, która istniała w Ropiance w latach 1885–1888, w 1888 r. przeniesiona została do Wietrzna, a w 1896 r. do Borysławia, gdzie od 1886 r. działała Szkoła Górnicza. W krótkim czasie w rejonie Borysławia wyrosło kilkanaście tysięcy szybów naftowych i powstało blisko tysiąc zajmujących się ich eksploatacją przedsiębiorstw zatrudniających ponad dziesięć tysięcy osób[2]. W 1898 w mieście odsłonięto pomnik poświęcony Adamowi Mickiewiczowi. Ośrodek polskiego ruchu socjalistycznego (PPSD).

Pod koniec XIX w. istniejąca w Borysławiu mała drewniana kapliczka była za mała dla wzrastającej liczy wiernych obrządku rzymskokatolickiego. Wzniesiono więc nowy kościół, który poświęcono w 1902 r. W tym samym roku powstała przy nim parafia św. Barbary, wyodrębniona z parafii św. Bartłomieja w Drohobyczu[3][4].

Od 1 listopada 1918 do maja 1919 Borysław był pod administracją ZURL, od maja 1919 do 14 marca 1923 pod administracją tymczasową Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 25 czerwca 1919. Suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923.

Herb Borysławia z okresu międzywojennego
5% obligacja na 500 franków, na okaziciela, serii B, rok 1920

Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 w granicach Polski w woj. lwowskim. 14 czerwca 1930 roku do Borysławia włączono miasto Tustanowice oraz gminy podmiejskie: Mraźnica, Bania Kotowska, i Hubicze[5][6]. W 1931 Borysław zamieszkiwało 41 683 osób, czyniąc go szóstym (po Lwowie, Wilnie, Stanisławowie, Grodnie i Brześciu) najludniejszym spośród utraconych przez Polskę 14 lat później.

Ze względu wzrost ludności rzymskokatolicka parafia zbudowała kościoły filialne w Mraźnicy[7] (1934) i w Hubiczach (1936)[8]. W latach 1932–1935 wikariuszem parafii był ks. Władysław Findysz, ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego w 2005 r[9].

We wrześniu 1939 r. nacjonaliści ukraińscy zamordowali 5 żołnierzy z tutejszego batalionu Obrony Narodowej oraz 5 innych polskich żołnierzy. Do końca wojny z rąk banderowców na tym terenie zginęło łącznie ok. 70 Polaków[10]. W 1940 roku istaniał przejściowo rejon borysławski[11][12].

Po agresji ZSRR na Polskę miasto znalazło się pod sowiecką okupacją. Nastąpiły aresztowania elit miasta przez NKWD i deportacje ludności, głównie polskiej, w głąb ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR funkcjonariusze NKWD zamordowali w miejscowym areszcie co najmniej kilkadziesiąt osób (głównie Ukraińców, lecz również Polaków)[13][14].

 Osobne artykuły: Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1946 i Masakra w areszcie w Borysławiu.

1 lipca 1941 do miasta wkroczyły oddziały niemieckie. W dniach 2–3 lipca 1941 miejscowa ludność urządziła pogrom, w którym zginęło co najmniej 250 Żydów[15]. W okresie niemieckiej okupacji miasto zostało włączone administracyjnie do Dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa. W latach 1941–1943 okupacyjne władze niemieckie niemal całkowicie eksterminowały ludność żydowską Borysławia, która na początku okupacji liczyła ok. 13 tys. osób. Z tej liczby przeżyło ok. 400 osób, w tym m.in. rodzina Szewacha Weissa[16].

7 sierpnia 1944 miasto zostało ponownie okupowane przez Armię Czerwoną (oddziały 4 Frontu Ukraińskiego)[17].

Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy Borysław i wschodnią część województwa lwowskiego włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w ramach ZSRR.

W latach 1944–1946 władze sowieckie przeprowadziły wobec Polaków akcje wysiedleńczą, oraz pozbawiły wiernych obu rzymskokatolickich świątyń znajdujących się przed II wojną w Borysławiu.

Po rozpadzie ZSRR miasto administracyjnie weszło w skład Ukrainy. Kościoły rzymskokatolickie nie zostały zwrócone wiernym, a przekazane cerkwi greckokatolickiej i prawosławnej. W 2012 roku oddano do użytku nowo wybudowany – ze składek darczyńców polskich i polonijnych – kościół rzymskokatolicki św. Barbary.

28 lutego 2011 Rada Miejska Borysławia nadała honorowe obywatelstwo miasta Borysławia Stepanowi Banderze, Romanowi Szuchewyczowi i Jewhenowi Konowalcowi[18]. W mieście znajduje się także wybudowany w 1998 roku z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery[19].

W Borysławiu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[20]. W 1998 r. poświęcono przebudowaną z magazynu rzymskokatolicką kaplicę Matki Bożej Nieustającej Pomocy, która spłonęła w 2005 r. W następnym roku zaczęła się budowę nowego kościoła, który 22 września 2013 r. konsekrował arcybiskup lwowski Mieczysław Mokrzycki. Parafię obsługują księża redemptoryści z parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Truskawcu[21]. Przy kościele działa wspólnota sióstr służebniczek starowiejskich[22].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, porcelanowy, obuwniczy, spożywczy oraz drzewny[23].

Sport[edytuj | edytuj kod]

Do 1939 roku w mieście działał klub piłkarski Strzelec Borysław.

Ludzie związani z Borysławiem[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Borysławiem, Ludzie urodzeni w Borysławiu.

Urodzeni w Borysławiu[edytuj | edytuj kod]

Związani z Borysławiem[edytuj | edytuj kod]

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Borysławiu)[edytuj | edytuj kod]

Na polskiej liście Sprawiedliwych:

  • Henryk Borek i jego syn Julian[24]
  • Stefania Cichocka[25]
  • Władysław i Waleria Dubisowie[26]
  • Genowefa Rudnicka (po mężu Eilberg)[27]
  • Stanisława Fedorcio[28]
  • Aniela Fedorów, jej córki Maria Patlewicz, Ewa Miernowska i Joanna Mosingiewicz oraz zięć Edward Mosingiewicz[29]
  • Maria Firszt (zamordowana przez Niemców za pomoc Żydom) i jej syn Mieczysław[30][31]
  • Michał i Anna Góralowie (ukrywali Szewacha Weissa i jego rodzinę)[32]
  • Władysław i Olga Grzegorczykowie[33]
  • Alfred i Helena Huczkowie i ich córka Stefania (po mężu Kruk)[34]
  • Leontyna Kobak oraz jej córki Zofia Pawłowicz i Ewa Pawłowicz[35]
  • Wanda Kozielec[36]
  • Józef i Helena Krzyształowscy oraz ich córka Irena[37]
  • Helena Kurek (później Sara Blam)[38]
  • Helena Leszczyńska[39]
  • Genowefa Majewska[40]
  • Szymon i Helena Najdkowie[41]
  • Janina Niemiec[42]
  • Zenobia Nowak i jej córka Jadwiga Bogdanowicz-Krucaj (z d. Nowak)[43]
  • Janina Opałka (po mężu Russ)[44]
  • Andrzej Osikowicz (1900–1943) – ks, wikariusz (1928-1931), a następnie proboszcz (1931-1943) parafii św. Barbary w Borysławiu, zamordowany w obozie koncentracyjnym na Majdanku[45]
  • Kazimierz Pancerz[46]
  • Stanisław i Aleksandra Pudłowie oraz ich dzieci Władysław i Janina (po mężu Pietrenko)[47]
  • Tadeusz i Maria Potężni (wspólnie z ukraińską rodziną Szczepaniuków ukrywali Szewacha Weissa i jego rodzinę)[48]
  • Józef Ryś[49]
  • Mieczysław i Eugenia Sajewiczowie[50]
  • Michalina Tympalska[51]
  • Adam Zoszak[52]

Na ukraińskiej liście Sprawiedliwych:

  • Roman i Anna Makarowie[53]
  • Hanna Miniw, jej siostra Feodosija Miniw (po mężu Horn) i jej córka Hanna Miniw (po mężu Szuba)[54][55][56][57][58]
  • Olha Nanyneć (Nowak)[59][60]
  • Matriona Popel, jej syn Wasyl i synowa Stefanija[61]
  • Bartołomej Stecyk[62][63]
  • Roman i Julija Szczepaniukowie (wspólnie z polską rodziną Potężnych ukrywali Szewacha Weissa i jego rodzinę)[64]
  • Mykołaj i Rozalija Szewczukowie oraz ich syn Mirosław[65][66][67]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Cerkiew greckokatolicka św. Anny (do 1945 kościół św. Barbary)
    Cerkiew greckokatolicka św. Anny (do 1945 kościół św. Barbary)
  • Dzwonnica przy greckokatolickiej cerkwi św. Anny
    Dzwonnica przy greckokatolickiej cerkwi św. Anny
  • Pomnik Adama Mickiewicza
    Pomnik Adama Mickiewicza
  • Pałac Kultury
    Pałac Kultury
  • Muzeum
    Muzeum
  • Tablica w Starej Kopalni – Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu
    Tablica w Starej Kopalni – Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu

Pobliskie miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49.
  2. ↑ Andrzej Wielocha, Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie, Wydawnictwo RM, Warszawa 2013, s. 40.
  3. ↑ Pomóżmy w budowie nowej kaplicy w Borysławiu na Ukrainie [online], niedziela.pl [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  4. ↑ Borysław [online], rkc.lviv.ua [dostęp 2022-11-09].
  5. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 44, poz. 375.
  6. ↑ Rozszerzenie granic miasta Borysławia w powiecie drohobyckim, województwie lwowskiem. – Prawo.pl [online], prawo.pl [dostęp 2022-11-09].
  7. ↑ BORYSŁAW – Mrażnica. Dawny kościół pw. Chrystusa Króla (192? – 1934). Lwowski obw., Drohobycki r-n (miasta) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2022-11-09].
  8. ↑ Kościół filialny, Borysław (Борислав) – 1941 rok, stare zdjęcia [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-11-09].
  9. ↑ a b Instytut Pamięci Narodowej, Błogosławiony ks. Władysław Findysz Kapłan – męczennik 1907 – 1964 [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  10. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Wydawnictwo Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 175-176, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  11. ↑ Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
  12. ↑ Відомості Верховної Ради СРСР. — 1940. — № 30 (93). — 12 вересня. — С. 4.
  13. ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 146–147. ISBN 83-88747-40-1.
  14. ↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 277–278. ISBN 83-85195-15-7.
  15. ↑ Bogdan Musiał: op.cit. s. 168–169.
  16. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 98–99.
  17. ↑ ВОВ-60 – Сводки. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
  18. ↑ Borysław honoruje liderów OUN.
  19. ↑ Pomniki Bandery (ukr.).
  20. ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
  21. ↑ Poświęcenie kościoła parafialnego w Borysławiu [online], Prowincja Warszawska Redemptorystów, 24 września 2013 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  22. ↑ W Borysławiu otwarto wspólnotę Sióstr Służebniczek [online], Prowincja Warszawska Redemptorystów, 26 sierpnia 2013 [dostęp 2022-11-09] (pol.).
  23. ↑ Borysław, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-06-06].
  24. ↑ Borek Julian ; Father: Henryk. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  25. ↑ Cichocka Stefania (Seniów). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  26. ↑ Dubis Władysław & Waleria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  27. ↑ Eilberg Genowefa (Rudnicka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  28. ↑ Fedorcio Stanisława. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  29. ↑ Fedorów Aniela ; Daughter: Mosingiewicz Joanna (Fedorów); Daughter: Patlewicz Maria (Fedorów); Daughter: Miernowska Ewa (Fedorów); Son-In-Law: Mosingiewicz Edward. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  30. ↑ Firszt Mieczyslaw ; Mother: Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  31. ↑ MARIA I MIECZYSŁAW FIRSZT Z BORYSŁAWIA. pamiecitozsamosc.pl. [dostęp 2024-05-31]. (pol.).
  32. ↑ Góral Michal & Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  33. ↑ Grzegorczyk Władysław & Olga. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  34. ↑ Huczek Alfred & Helena ; Daughter: Krug Stefania (Huczek). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  35. ↑ Kobak Leontyna (Krug); Daughter: Pawłowicz Ewa (Kobak); Daughter: Pawłowicz Zofia (Kobak). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  36. ↑ Kozielec Wanda. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  37. ↑ Krzyształowski Józef & Krzyształowska Helena ; Daughter: Senderska Irena (Krzyształowska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  38. ↑ Blam Sara (Bogner); Blam Sara (Kurek). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  39. ↑ Leszczynska Helena. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  40. ↑ Majewska Genowefa (Łabaj). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  41. ↑ Najdek Szymon & Helena. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  42. ↑ Rys Józef ; Partner: Niemiec Janina. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  43. ↑ Nowak Zenobia ; Daughter: Krucaj Jadwiga (Nowak). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  44. ↑ Russ Janina (Opałka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  45. ↑ Osikowicz Andrzej. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  46. ↑ Pancerz Kazimierz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  47. ↑ Pudło Stanisław & Aleksandra ; Son: Władysław ; Daughter: Pietrenkowa Janina. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  48. ↑ Potężna Maria ; Son: Potężny Tadeusz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  49. ↑ Rys Józef ; Partner: Niemiec Janina. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  50. ↑ Sajewicz Mieczysław & Eugenia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  51. ↑ Tympalska Michalina. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  52. ↑ Zoszak Adam. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  53. ↑ Makar Roman & Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  54. ↑ МІНІВ ГАННА. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  55. ↑ ГОРН ФЕОДОСІЯ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  56. ↑ ШУБА (МІНІВ) ГАННА. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  57. ↑ Miniv Anna ; Daughter: Shuba Anna (Miniv). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  58. ↑ Miniv Teodozia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  59. ↑ Nadler Olga (Nanyniec). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  60. ↑ НОВАК (НАНИНЕЦЬ) ОЛЬГА. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  61. ↑ Popel Matrena ; Son: Vasili ; Daughter-In-Law: Stefania. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  62. ↑ Stecyk Bartolomej. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  63. ↑ СТЕЦИК БАРТОЛОМЕЙ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  64. ↑ Shchepanyuk Roman & Yulia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  65. ↑ Shevchuk Miroslav ; Father: Nikolai ; Mother: Rozalia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-31]. (ang.).
  66. ↑ ШЕВЧУК МИКОЛАЙ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).
  67. ↑ ШЕВЧУК МІРОСЛАВ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-31]. (ukr.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Miasta obwodu lwowskiego

Borysław
Części miasta

Herb Borysławia

Obwód lwowski (1939–41 i 1944–2020)
Miasta na prawach rejonów
Rejony

herb obwodu lwowskiego

Powiat drohobycki (1920–39 i 1941–44) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
  • brak
Gminy miejskie (1920–39)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39)
Gminy (← 1941–44 →[A])
Miejskie[B]
Wiejskie[C][B]
  1. ↑ a b po wojnie gmina Tarnawa Niżna i część gminy Borynia pozostały przy Polsce
  2. ↑ a b strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939
  3. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Borysław&oldid=73891722”